Goed Schrijven

Mei 2025

Er zijn twee manieren waarop schrijven goed kan zijn: het kan goed klinken, en de ideeën kunnen juist zijn. Het kan mooie, vloeiende zinnen hebben, en het kan correcte conclusies trekken over belangrijke zaken. Het lijkt misschien alsof deze twee soorten goedheid ongerelateerd zijn, zoals de snelheid van een auto en de kleur waarin hij is geverfd. En toch denk ik niet dat ze dat zijn. Ik denk dat schrijven dat goed klinkt, waarschijnlijker juist is.

Dus hier hebben we het meest opwindende soort idee: een dat zowel onzinnig als waar lijkt. Laten we het onderzoeken. Hoe kan dit mogelijk waar zijn?

Ik weet dat het waar is uit het schrijven zelf. Je kunt niet tegelijkertijd twee ongerelateerde dingen optimaliseren; wanneer je de ene ver genoeg pusht, offer je altijd de andere op. En toch, hoe hard ik ook duw, ik merk nooit dat ik moet kiezen tussen de zin die het beste klinkt en degene die een idee het beste uitdrukt. Als dat zo was, zou het frivool zijn om te geven om hoe zinnen klinken. Maar in de praktijk voelt het tegenovergestelde. Het corrigeren van zinnen die slecht klinken, lijkt te helpen om de ideeën juist te krijgen.[1]

Met juist bedoel ik meer dan alleen waar. Het juist krijgen van ideeën betekent ze goed ontwikkelen — de conclusies trekken die er het meest toe doen, en elk ervan onderzoeken tot het juiste detailniveau. Dus het juist krijgen van ideeën is niet alleen een kwestie van ware dingen zeggen, maar de juiste ware dingen zeggen.

Hoe zou het proberen om zinnen goed te laten klinken je daarbij kunnen helpen? De clue voor het antwoord is iets dat ik 30 jaar geleden opmerkte toen ik de lay-out voor mijn eerste boek deed. Soms heb je pech bij het lay-outen van tekst. Je krijgt bijvoorbeeld een sectie die één regel langer is dan de pagina. Ik weet niet wat gewone typografen in deze situatie doen, maar wat ik deed was de sectie herschrijven om hem één regel korter te maken. Je zou verwachten dat zo'n willekeurige beperking het schrijven slechter maakt. Maar tot mijn verbazing deed het dat nooit. Ik eindigde altijd met iets dat ik beter vond.

Ik denk niet dat dit kwam doordat mijn schrijven bijzonder slordig was. Ik denk dat als je een willekeurig paragraaf uit iets geschreven door wie dan ook aanwijst en hen vraagt om het iets korter (of langer) te maken, ze waarschijnlijk iets beters zouden kunnen bedenken.

De beste analogie voor dit fenomeen is wanneer je een bak vol verschillende objecten schudt. De schudbewegingen zijn willekeurig. Of preciezer gezegd, ze zijn niet berekend om twee specifieke objecten dichter bij elkaar te laten passen. En toch zorgt herhaaldelijk schudden er onvermijdelijk voor dat de objecten briljant slimme manieren ontdekken om zichzelf te verpakken. Zwaartekracht laat ze niet minder strak verpakt worden, dus elke verandering moet een verandering ten goede zijn.[2]

Zo is het ook met schrijven. Als je een onhandige passage moet herschrijven, zul je dat nooit doen op een manier die het minder waar maakt. Je zou het niet kunnen verdragen, net zoals de zwaartekracht niet zou kunnen verdragen dat dingen omhoog zweven. Dus elke verandering in de ideeën moet een verandering ten goede zijn.

Het is duidelijk als je erover nadenkt. Schrijven dat goed klinkt, is waarschijnlijker juist om dezelfde reden dat een goed geschudde bak waarschijnlijker strak verpakt is. Maar er speelt ook iets anders mee. Goed klinken is niet zomaar een willekeurige externe kracht die de ideeën in een essay beter maakt. Het helpt je daadwerkelijk om ze juist te krijgen.

De reden is dat het het essay gemakkelijker te lezen maakt. Het kost minder moeite om schrijven te lezen dat goed stroomt. Hoe helpt dat de schrijver? Omdat de schrijver de eerste lezer is. Als ik aan een essay werk, besteed ik veel meer tijd aan lezen dan aan schrijven. Ik zal sommige delen 50 of 100 keer herlezen, de gedachten erin herhalen en mezelf afvragen, als iemand die aan een stuk hout schuurt, blijft er iets hangen? Voelt iets verkeerd? En hoe gemakkelijker het essay te lezen is, hoe gemakkelijker het is om te merken of iets blijft hangen.

Dus ja, de twee betekenissen van goed schrijven zijn op minstens twee manieren met elkaar verbonden. Proberen schrijven goed te laten klinken, zorgt ervoor dat je onbewust fouten corrigeert, en helpt je ook om ze bewust te corrigeren; het schudt de bak met ideeën, en maakt fouten ook gemakkelijker te zien. Maar nu we één laag van het onzinnige hebben opgelost, kan ik het niet laten nog een toe te voegen. Doet goed klinken meer dan alleen helpen om de ideeën juist te krijgen? Is schrijven dat goed klinkt inherent waarschijnlijker juist? Hoe gek het ook mag lijken, ik denk dat dat ook waar is.

Uiteraard is er een verband op het niveau van individuele woorden. Er zijn veel woorden in het Engels die klinken zoals ze betekenen, vaak op wonderbaarlijk subtiele manieren. Glitter. Round. Scrape. Prim. Cavalcade. Maar het geluid van goed schrijven hangt nog meer af van de manier waarop je woorden samenvoegt, en daar is ook een verband op dat niveau.

Als schrijven goed klinkt, komt dat meestal doordat het een goed ritme heeft. Maar het ritme van goed schrijven is niet het ritme van muziek, of de maat van vers. Het is niet zo regelmatig. Als dat wel zo was, zou het niet goed zijn, want het ritme van goed schrijven moet passen bij de ideeën erin, en ideeën hebben allerlei verschillende vormen. Soms zijn ze eenvoudig en je stelt ze gewoon vast. Maar op andere momenten zijn ze subtieler, en heb je langere, ingewikkeldere zinnen nodig om alle implicaties te ontrafelen.

Een essay is een opgeschoonde gedachtegang, op dezelfde manier als dialoog opgeschoonde conversatie is, en een gedachtegang heeft een natuurlijk ritme. Dus als een essay goed klinkt, is dat niet louter omdat het een aangenaam ritme heeft, maar omdat het zijn natuurlijke ritme heeft. Wat betekent dat je het juist krijgen van het ritme kunt gebruiken als heuristiek voor het juist krijgen van de ideeën. En niet alleen in principe: goede schrijvers doen beide gelijktijdig als vanzelfsprekend. Vaak onderscheid ik de twee problemen niet eens. Ik denk gewoon Ugh, dit klinkt niet goed; wat bedoel ik hier te zeggen?[3]

Het geluid van schrijven blijkt meer op de vorm van een vliegtuig te lijken dan op de kleur van een auto. Als het er goed uitziet, zoals Kelly Johnson vroeger zei, zal het goed vliegen.

Dit geldt echter alleen voor schrijven dat wordt gebruikt om ideeën te ontwikkelen. Het is niet van toepassing wanneer je ideeën op een andere manier hebt en er daarna over schrijft — bijvoorbeeld als je iets bouwt, of een experiment uitvoert, en er vervolgens een paper over schrijft. In zulke gevallen leven de ideeën vaak meer in het werk dan in het schrijven, dus het schrijven kan slecht zijn, ook al zijn de ideeën goed. Het schrijven in leerboeken en populaire overzichten kan om dezelfde reden slecht zijn: de auteur ontwikkelt de ideeën niet, maar beschrijft slechts die van anderen. Alleen wanneer je schrijft om ideeën te ontwikkelen, is er zo'n nauwe band tussen de twee manieren om het goed te doen.

Oké, velen zullen denken, dit lijkt tot nu toe plausibel, maar hoe zit het met leugenaars? Is het niet notoir mogelijk voor een gladde leugenaar om iets moois te schrijven dat volkomen vals is?

Dat is het natuurlijk wel. Maar niet zonder method acting. De manier om iets moois en vals te schrijven, is door eerst jezelf er bijna in te laten geloven. Dus net als iemand die iets moois en waar schrijft, presenteer je een perfect gevormde gedachtegang. Het verschil zit in het punt waar het zich aan de wereld hecht. Je zegt iets dat waar zou zijn als bepaalde valse premissen dat waren. Als om een bizarre reden het aantal banen in een land vaststond, dan zouden immigranten echt onze banen inpikken.

Dus het is niet helemaal juist om te zeggen dat beter klinkend schrijven waarschijnlijker waar is. Beter klinkend schrijven is waarschijnlijker intern consistent. Als de schrijver eerlijk is, convergeren interne consistentie en waarheid.

Maar hoewel we niet veilig kunnen concluderen dat mooi schrijven waar is, is het meestal veilig om het omgekeerde te concluderen: iets dat onhandig geschreven lijkt, zal meestal ook de ideeën verkeerd hebben begrepen.

Inderdaad, de twee betekenissen van goed schrijven zijn meer als twee uiteinden van hetzelfde ding. De verbinding ertussen is niet rigide; de goedheid van goed schrijven is geen staaf maar een touw, met meerdere overlappende verbindingen erdoorheen. Maar het is moeilijk om het ene uiteinde te bewegen zonder het andere te bewegen. Het is moeilijk om gelijk te hebben zonder goed te klinken.

Noten

[1] Het dichtstbijzijnde dat een uitzondering is, is wanneer je terug moet gaan en een nieuw punt moet invoegen in het midden van iets dat je hebt geschreven. Dit verstoort vaak de flow, soms op manieren die je nooit helemaal kunt repareren. Maar ik denk dat de ultieme bron van dit probleem is dat ideeën boomvormig zijn en essays lineair. Je loopt onvermijdelijk tegen moeilijkheden aan wanneer je probeert het eerste in het laatste te proppen. Eerlijk gezegd is het verrassend hoeveel je ermee wegkomt. Maar zelfs dan moet je soms je toevlucht nemen tot een voetnoot.

[2] Uiteraard, als je de bak hard genoeg schudt, kunnen de objecten erin minder strak verpakt raken. En vergelijkbaar, als je een enorme externe beperking op je schrijven zou leggen, zoals het gebruik van afwisselend één- en tweeledige woorden, zouden de ideeën beginnen te lijden.

[3] Vreemd genoeg gebeurde dit bij het schrijven van deze paragraaf zelf. Een eerdere versie deelde verschillende zinsneden met de voorgaande paragraaf, en de herhaling stoorde me elke keer dat ik het herlas. Toen ik genoeg geïrriteerd raakte om het te corrigeren, ontdekte ik dat de herhaling een probleem in de onderliggende ideeën weerspiegelde, en ik heb beide tegelijkertijd gecorrigeerd.

Dank aan Jessica Livingston en Courtenay Pipkin voor het lezen van concepten hiervan.