Na de Ladder

Augustus 2005

Veertig jaar geleden moest je je opwerken binnen het bedrijf. Dat is nu minder de regel. Onze generatie wil vooraf betaald worden. In plaats van een product te ontwikkelen voor een groot bedrijf in de hoop op baanzekerheid, ontwikkelen we het product zelf, in een startup, en verkopen het aan dat grote bedrijf. Op zijn minst willen we opties.

Dit alles heeft mede de schijn gewekt van een snelle toename van economische ongelijkheid. Maar in werkelijkheid zijn de twee gevallen niet zo verschillend als ze in economische statistieken lijken.

Economische statistieken zijn misleidend omdat ze de waarde van veilige banen negeren. Een gemakkelijke baan waaruit je niet ontslagen kunt worden, is geld waard; het uitwisselen van de twee is een van de meest voorkomende vormen van corruptie. Een sinecure is in feite een annuïteit. Alleen verschijnen sinecures niet in economische statistieken. Als dat wel zo was, zou duidelijk zijn dat socialistische landen in de praktijk aanzienlijke welvaartsverschillen hebben, omdat ze meestal een klasse van machtige bureaucraten hebben die voornamelijk op anciënniteit worden betaald en nooit ontslagen kunnen worden.

Hoewel geen sinecure, was een positie op de bedrijfsladder werkelijk waardevol, omdat grote bedrijven probeerden mensen niet te ontslaan en intern te promoten op basis van anciënniteit. Een positie op de bedrijfsladder had een waarde die vergelijkbaar is met de "goodwill" die een zeer reëel element is in de waardering van bedrijven. Het betekende dat men toekomstige goedbetaalde banen kon verwachten.

Een van de belangrijkste oorzaken van het verval van de bedrijfsladder is de trend van overnames die in de jaren tachtig begon. Waarom zou je je tijd verspillen aan het beklimmen van een ladder die verdwijnt voordat je de top bereikt?

En, niet toevallig, was de bedrijfsladder een van de redenen waarom de vroege "corporate raiders" zo succesvol waren. Het zijn niet alleen economische statistieken die de waarde van veilige banen negeren. Bedrijfsbalansen doen dat ook. Een reden waarom het winstgevend was om bedrijven uit de jaren tachtig te ontmantelen en in delen te verkopen, was dat ze hun impliciete schuld aan werknemers die goed werk hadden geleverd en verwachtten te worden beloond met goedbetaalde managementfuncties wanneer hun tijd kwam, niet formeel hadden erkend.

In de film Wall Street bespot Gordon Gekko een bedrijf dat overladen is met vice-presidents. Maar het bedrijf is misschien niet zo corrupt als het lijkt; die comfortabele banen van de VPs waren waarschijnlijk een beloning voor eerder geleverd werk.

Ik geef de voorkeur aan het nieuwe model. Ten eerste lijkt het een slecht plan om banen als beloningen te behandelen. Veel goede ingenieurs werden daardoor slechte managers. En het oude systeem betekende dat mensen veel meer bedrijfsbeleid moesten doorstaan om het werk te beschermen waarin ze hadden geïnvesteerd in een positie op de ladder.

Het grote nadeel van het nieuwe systeem is dat het meer risico met zich meebrengt. Als je ideeën ontwikkelt in een startup in plaats van binnen een groot bedrijf, kunnen talloze willekeurige factoren je ten onder doen gaan voordat je klaar bent. Maar misschien lachen de oudere generatie me uit omdat ik zeg dat de manier waarop wij dingen doen riskanter is. Tenslotte werden projecten binnen grote bedrijven altijd geannuleerd als gevolg van willekeurige beslissingen van hogerhand. De hele industrie van mijn vader (kweekreactoren) verdween op die manier.

Of het nu beter of slechter is, het idee van de bedrijfsladder is waarschijnlijk voorgoed verdwenen. Het nieuwe model lijkt vloeibaarder en efficiënter. Maar het is financieel gezien minder een verandering dan men zou denken. Onze vaders waren niet zo dom.